Kunstlokaal: Jos Kessels over taal geven aan muziek

De 101e editie van Kunstlokaal42 vindt plaats op woensdag 17 april. Aanvang 21.00 uur – Toegang gratis

Jos Kessels
Taal geven aan muziek

De 101e editie van Kunstlokaal42, op woensdag 17 april, staat in het teken van ‘chaos’, het thema van de Maand van de Filosofie 2024. Te gast is musicus en filosoof Jos Kessels. Hij spreekt over zijn nieuwe boek ‘Taal geven aan muziek. Een nieuwe harmonieleer’.

Hoe verhoudt de mens zich tot chaos? Is het een bron voor creativiteit en pluraliteit, of juist een bron van onzekerheid en geweld? Chaos kan voorafgaan aan orde, zoals de oersoep aan de eerste fysische ordening voorafging. Andersom kan een achterhaalde orde ook om chaos vragen.

Volgens Ludwig Wittgenstein moet de filosoof ‘in de oude chaos afdalen en zich daar thuis voelen’. En zo gaat de Maand van de Filosofie in 2024 afdalen in de chaos van vandaag. Op zoek naar een antwoord op de vraag hoe chaos tot orde, creativiteit en pluraliteit kan leiden. En soms tot wanhoop drijft.

Zoals gebruikelijk verschijnen er ook dit jaar twee boeken in het kader van de Maand van de Filosofie. Journalist Tom-Jan Meeus schreef dit jaar het Essay van de Maand van de Filosofie ‘Duidelijkheid’. Vanaf de eeuwwisseling veranderen politici onder invloed van Pim Fortuyn hun taal. Geen mistige formuleringen meer, geen jargon: duidelijkheid. Geert Wilders blinkt erin uit. Meeus laat aan de hand van Machiavelli zien hoe duidelijkheid bevordert dat de naoorlogse politieke orde bezwijkt, met chaos als resultaat.

Yorick Goldewijk schreef het kinderboek voor de Maand van de Filosofie. Zijn grote doorbraak kwam met het boek ‘Films die nergens draaien’, waarvoor hij in 2022 de Gouden Griffel won. In 2023 verscheen ‘Duizend & ik’, een boek voor jongeren. Yorick Goldewijk vertaalde het thema van de Maand van de Filosofie naar een ontroerend, hoopvol én grappig verhaal over een meisje met chaos in haar lijf en een jongen met chaos in zijn hoofd, die op een bijzondere manier nader tot elkaar komen: ‘De chaos in Loïs’.

Taal geven aan muziek

Hoe kun je de ervaring van muziek beschrijven? Taal is niet in staat uit te drukken wat er met je gebeurt als je luistert naar muziek. Al zijn de klanken zelf nog zo duidelijk, je kunt je beleving ervan niet goed onder woorden brengen, net zomin als van dromen of van geuren en kleuren. Alles wat je erover zegt, klinkt flets. Het doet geen recht aan het bijzondere van je ervaring en aan je emotie. Toch is muziek te belangrijk om onbesproken te blijven. Zij is een grotere openbaring dan alle wijsheid en filosofie, vond Beethoven. Zonder muziek zou het leven een vergissing zijn, schreef Nietzsche.

Gelukkig staan ons naast de gewone taal nog andere uitdrukkingsvormen ter beschikking, zoals poëzie, beeldtaal en kunst. Die hebben een wijder bereik dan de gewone taal. Maar het gebruik daarvan veronderstelt een andere manier van denken over muziek en een andere opvatting van kennis. Die leiden tot een nieuwe harmonieleer waarmee het wel mogelijk is om uitdrukking te geven aan wat je beleeft in muziek. Taal geven aan muziek onderzoekt deze rijke vorm van muzikaal weten, waarover ieder mens van nature beschikt.

‘Muziek openbaart het diepste wezen van de wereld
en spreekt de diepste wijsheid uit,
in een taal die de rede niet kan verstaan.’
Arthur Schopenhauer

Het is een paradoxale opgave om iets uit te leggen waarvoor je eigenlijk geen woorden hebt. Door zijn beleving van muziek te verbinden met zijn persoonlijke verhaal, slaagt Jos Kessels hierin.
Uiteindelijk gaat het hierom: wie erin slaagt om aan de hand van een muziekstuk zijn eigen verhaal te vertellen, verrijkt en intensiveert zijn muzikale ervaring.

Het belooft woensdag 17 april wederom een boeiende avond te worden

Nieuwe rubriek: het biermoment.
Op het eind van de avond zal Jurr Buijinck, uitbater van Lokaal42 en groot bierkenner, ons iets vertellen over een nieuw bier in het assortiment, al dan niet passend bij het seizoen of thema van de avond. Uiteraard kunt u het betreffende biertje na afloop drinken.

Jos Kessels (1948) studeerde rechten en filosofie en werkte aanvankelijk als musicus, journalist en filosofiedocent. Hij schreef een proefschrift over kennistheorie en filosofieonderwijs en specialiseerde zich in de theorie en praktijk van het socratisch gesprek. Sinds 25 jaar leidt Kessels gesprekken en trainingen met managers en bestuurders in verschillende sectoren van de samenleving: gezondheidszorg, overheid, politie, onderwijs, banken. Hij werkt vanuit bureau Eidoskoop, dat zich toelegt op onderzoek en ontwikkeling van ideeën. Kessels publiceerde bij Boom onder meer Geluk en wijsheid voor beginners (zesde druk 2012), Vrije ruimte (vijfde druk 2013), Spelen met ideeën (2012), Scholing van de geest (2014) en Het welgetemperde gemoed (2019).

Het discours moet doorgaan …

Kunstlokaal42 is een activiteit van Lokaal42, gelegen aan de Markt 42, 5701 RL Helmond. De doelstelling van Kunstlokaal42 is het bevorderen en in standhouden van het discours op het gebied van de kunst en cultuur in Helmond. De avonden zijn bedoeld voor alle (in kunst) geïnteresseerden, nieuwsgierigen, amateur- en professionele kunstenaars, en verder iedereen die gewoon een interessante en/of boeiende avond wil meemaken.
De avonden beginnen om 21.00 uur en zijn gratis toegankelijk. Het programma duurt ongeveer anderhalf uur. Na afloop van het officiële gedeelte kan het samenzijn in een gezellige sfeer worden voortgezet tot in de kleine uurtjes.