Herdenkingsmonument voor Poolse piloot Stanislaw Jan Litak bij Dierdonk
Op zondag 4 mei, de dag van de jaarlijkse dodenherdenking, is in de wijk Dierdonk een Herdenkingsmonument onthuld. Dit monument is hier aan de Noord kant van Dierdonk, aan de Zilverschoonbeek geplaatst, als een eerbetoon aan de toen nog maar 27-jarige Poolse piloot Stanislaw Jan Litak die hier op 5 maart 1945 met zijn vliegtuig verongelukte. Stanislaw Jan Litak was een piloot van de Britse luchtmacht en was op de terugweg van een oorlogsmissie.
Belangstelling bij onthulling
Er waren op deze bijzondere 4 mei herdenking veel mensen naar Dierdonk toegekomen, om deze herdenking bij te wonen. De voorzitter van de Wijkraad Dierdonk Arie Manders, heette al de aanwezigen van harte welkom, om bij deze bijzondere onthulling aanwezig te zijn. Een bijzonder welkom was voor onze Burgemeester Sjoerd Potters, aan wie het de beurt ten deel zou vallen, om samen met Gerry van Liempt, het monument te onthullen. Arie vond het ook een mooi idee, dat het in hun Dierdonk wijk, dit monument een plaats had gekregen na een vliegtuigongeval van 80 jaar geleden.
Hierna gaf hij het woord aan Ton Janssens, de oud-voorzitter van de Heemkundekring Helmont, die ook nog druk is geweest met dit onderwerp. Hij vertelde aanwezigen van het initiatief van dit monument en de goede samenwerking met de andere partijen. Hij dankt Jolanda Bakker voor haar tomeloze inzit, bij de   totstandkoming van dit bijzondere monument. Ook de gemeente Helmond werd bedankt voor de schenking en plaatsing van het monument.
 Burgemeester Sjoerd Potters vond het initiatief ook heel bijzonder, dat dit 80 jaar na het gebeuren toch nog werd opgepakt. Dit is een geweldig mooi initiatief, dat dit monument voor deze Poolse veteraan, alsnog tot stand is gekomen in samenwerking met Heemkundekring Helmont, gemeente Helmond en Wijkraad Dierdonk.
Wie was Stanislaw Jan Litak
Stanislaw Jan Litak werd op 3 januari 1918 geboren in Auschwitz in Polen. Na het behalen van zijn einddiploma van de middelbare school besloot hij beroepsmilitair te worden. In mei 1938 behaalde hij zijn examens voor de Poolse Aviation Cadet School. Na de Duitse inval op 1 september 1939 vluchtte hij naar Frankrijk, waar hij zich aansloot bij de Poolse luchtmacht. Het lukte hem, om van daar uit naar Groot-Brittannië te komen. Hier ging hij in zijn vliegopleiding op 1 maart 1940 en trainde hij bij het Polish Aviation Center van de RAF Eastchurch. Hij was in dienst van het ‘Warschau Fighter Squadron’ en vloog in 1942 en 1943 met Spitfires V, Spitfires IX en de Mustang III. Vanaf 1944 nam hij deel aan patrouillevluchten ter bestrijding van V1-bommen en andere lange afstandsvluchten boven Duits grondgebied.
Op 5 maart ging het mis
 Op 5 maart 1945 begeleidde hij het 316th Squadron bommenwerpers, die de cokesfabriek in Gelsenkirchen gingen aanvallen (Operatie Ramrod). Ten westen van de Rijn, boven geallieerd bezet gebied, kreeg hij plots een motorstoring en werd hij geacht zijn vliegtuig te verlaten en een parachutesprong te maken. Hij deed dit niet, maar maakte de overweging om met zijn Mustang III FX 925 naar het vliegveld van Helmond (B.86) te komen. Echter, met het zicht in de verte van het vliegveld aan de Deurneseweg, stortte hij neer op een weiland nabij de huidige wijk Dierdonk en kwam daarbij om het leven. Flight Lieutenant Stanislaw Jan Litak is toen begraven op het Oorlogskerkhof ‘De Oude Toren’ in Eindhoven. Voor zijn niet mis te verstane inzet werd hij op grootse wijze beloond.  Hij ontving tweemaal het Kruis voor Dapperheid (Cross of Valor) en driemaal de Luchtmedaille (Air Medal). Tijdens de oorlog voltooide hij 58 gevechtsmissies en 40 operationele missies.
Dead Valley de Peel
Ook de stichting Dead Valley de Peel, die vele bijzondere oorlogsplaatsen aan een route heeft geplaatst, heeft ook dit monument hierbij aangesloten. Ook dit bord met daarop de gegevens werd hierbij onthuld. Ook zij werden door dit bijzondere initiatief en aandacht bedankt.
Tekst en Foto’s, Henk van Dijk
